Wil jij graag duidelijk bepalen wat je wilt bereiken en daarvoor SMART doelen stellen? Of is je gevraagd om met een SMART doel aan de slag te gaan, bijvoorbeeld vanuit je HBO studie of werk in de zorg? Geen zorgen, ik help je op weg! In dit artikel neem ik je stap voor stap mee in het principe van SMART doelen formuleren, met voorbeelden!
Wat is het SMART doelen stellen principe?
De kans is groot dat je weleens van het SMART principe hebt gehoord. Het is een vrij bekend principe en wordt vaak tijdens opleidingen en in het werkleven gebruikt. Het SMART-principe is opgezet door onderzoeker George T. Doran in 1981. Het is een manier om betekenisvolle doelen te stellen, in principe met name gericht op de bedrijfswereld. Volgens Doran (1981) zou elk doel dat in het bedrijfsleven gesteld wordt SMART moeten zijn.
Een SMART-doel bestaat uit de volgende vijf onderdelen:
- Specifiek
- Meetbaar
- Acceptabel
- Realistisch
- Tijdgebonden
In dit artikel licht ik elk van deze vijf onderdelen uit aan de hand van voorbeelden van SMART doelen.
Waarom is SMART doelen stellen waardevol?
Voordat we verder gaan, wil ik eerst even stilstaan bij het volgende: waarom is het zo belangrijk om SMART doelen te formuleren?
SMART doelen formuleren geeft je richting én focus
Een doel geeft je richting. Het geeft je een indicatie van waar je naartoe wilt en wat je wilt bereiken. Met een SMART doel maak je dit nóg duidelijker, doordat je je doel veel duidelijker maakt. Een SMART doel geeft je daardoor ook focus: je weet echt precies wat je wilt bereiken, en dus weet je ook precies wat je níét wilt bereiken.
Een voorbeeld: ‘gezonder leven’ kan een mooi doel zijn. Maar het is wel nogal breed. Een doel als ‘Ik wil op 31 december 10 kilo afgevallen zijn’ is veel duidelijker. Het geeft aan dat jij je bij het gezonder leven wilt focussen op het verliezen van kilo’s. Dat geeft je al een veel betere indicatie van hoe je aan de slag kunt gaan met gezonder leven. Ook bepaal je daarmee dat je het belangrijker vindt om wat kilo’s te verliezen, dan bijvoorbeeld om sterker te worden.
Een SMART doel motiveert je én maakt je ambitieus
Een doel kan je enorm motiveren om aan de slag te gaan. Je hebt immers een stip op de horizon gekozen van waar je naartoe wilt. En als dat iets is wat je écht graag wilt, dan wil je waarschijnlijk aan de slag gaan om dat zo snel mogelijk te bereiken. Maar als je doel niet superduidelijk is, dan is het gemakkelijk om al snel te zeggen: ‘ik denk dat ik het wel heb gehaald’. Een SMART doel stellen is concreter, en daarmee is het duidelijker wanneer je het doel wel of niet hebt behaald. En dus motiveer je jezelf om aan de slag te gaan, net zo lang totdat je het doel écht hebt bereikt.
Om je nog meer SMART doelen voorbeelden te geven: misschien heb je een eigen bedrijf. Je doel kan dan zijn: ‘mijn bedrijf laten groeien’. Maar wanneer is je bedrijf dan gegroeid? Als je net iets meer omzet hebt, of wanneer je er één extra klant bij hebt? Een doel als ‘Ik wil tussen 1 januari en 31 december 25% meer omzet hebben behaald dan het voorgaande jaar’ is veel duidelijker. Het helpt je om te streven naar die 25%, en om niet te stoppen wanneer je omzet 1% hoger is.
Meld je aan voor mijn e-mails en krijg gratis toegang tot het werkblad SMART doelen stellen
Wil jij aan de slag met een doel stellen dat je ook écht gaat behalen? Meld je aan voor mijn e-mails en ontvang daarbij gratis toegang tot het werkblad SMART doelen stellen!
SMART doelen stellen in 4 stappen
Hopelijk heb ik je kunnen overtuigen van het nut van SMART doelen! Tijd om echt aan de slag te gaan met SMART doelen formuleren. We gaan aan de slag aan de hand van vier stappen en SMART doelen voorbeelden bij elke stap.
Ik ga zometeen een SMART doel stellen op basis van het volgende fictieve doel:
Ik wil beter leren plannen.
Denk gelijk ook eens na over welk SMART doel jij in gedachten hebt. Je kunt prima SMART doelen stellen in de zorg, of voor je hbo studie, zelfs als je het nu nog niet precies weet. Pak gewoon je idee erbij!
Stap 1: Het SMART doel specifiek maken
Bij de eerste stap ga je aan de slag het eerste principe van SMART: Specifiek. Een specifiek doel betekent een duidelijk doel, waarmee de volgende W-vragen beantwoord worden:
- Wie?
- Wat?
- Waar?
Voor het SMART doel voorbeeld zou ik dat als volgt in kunnen vullen: ik wil het doel bereiken (= wie), ik wil een goede planning kunnen maken (= wat), en dit wil ik op mijn werk doen (= waar).
Ik wil op mijn werk een goede planning kunnen maken.
Een ander handig trucje is om ervoor te zorgen dat je doelstelling een werkwoord en een zelfstandig naamwoord bevat.
Ik wil op mijn werk een goede planning kunnen maken.
Pas nu ook jouw voorbeeld SMART doelen vanuit de zorg, je werk of je hbo studie aan zodat ze specifiek worden.
Stap 2: Een meetbaar doel stellen
Tijd voor stap 2 van het SMART principe, de M van Meetbaar. Bij een meetbaar doel gaat het erom dat je op een bepaald moment kunt zeggen: JA, ik heb het behaald. Er is een bepaalde objectieve maatstaaf waardoor jij de eindstreep kunt behalen.
In veel gevallen zal je van een nulpunt naar een bepaald aantal van iets gaan. Meetbare SMART doelen voorbeelden zijn:
- 100 euro sparen (je begint nu op 0)
- 10 kilometer kunnen hardlopen (je begint nu op 0)
- Elke kamer van het huis opgeruimd hebben (je begint nu op 0 kamers)
- 10 nieuwe klanten voor je bedrijf binnenhalen (het aantal is nu 0)
En ga zo maar door. Voor mijn SMART doel voorbeeld zou ik het op deze manier meetbaar kunnen maken:
Ik wil op mijn werk een goede planning kunnen maken, met vijf taken die ik steeds op dezelfde dag nog afrond, en dit minstens vijf dagen achter elkaar.
Dit is een vrij lastig doel om meetbaar te maken, maar het is wat mij betreft wel degelijk mogelijk. Je kunt dit doel meten met drie maatstaven (of in dit geval kun je het misschien beter eisen noemen):
- Ik moet vijf taken op de planning zetten
- Deze vijf taken op dezelfde dag afronden
- Dit minstens vijf dagen achter elkaar doen
Dit zijn allemaal voorbeelden van SMART doelen waarvan iedereen objectief kan beoordelen: ja, dat is gelukt; of nee, dat is niet gelukt.
Hoe kun jij jouw SMART doelen vanuit de zorg of hbo studie op deze manier meetbaar maken? Zoals je in het voorbeeld hierboven kunt zien, kun je ook doelen die op het eerste ook niet zo heel meetbaar lijken, meetbaar maken!
Stap 3: Het SMART doel acceptabel en realistisch maken
Tijd voor het derde én vierde SMART principe. Ik laat de A van Acceptabel en de R van Realistisch graag samen onder dezelfde stappen vallen, omdat ze wat mij betreft veel op elkaar lijken.
Een acceptabel doel betekent volgens de eerste literatuur van Doran (1981) dat het duidelijk moet zijn wie er met het doel aan de slag moet gaan. In de nieuwere literatuur en Nederlandse lesboeken wordt dit, zoals je hierboven ook hebt kunnen lezen, al getackeld bij de stap “specifiek”. Met acceptabel wordt daarom tegenwoordig bedoeld dat er draagvlak moet zijn bij de personen die met dit doel aan de slag moeten gaan.
Een realistisch doel houdt in dat je doelstelling niet te ambitieus is. Groot dromen is niet verkeerd, maar er is een grens in wat haalbaar is. Ik kan als doel stellen dat ik morgen een miljoen euro wil verdienen, maar dat is gewoon niet realistisch ;-).
Bij beide komt het erop neer dat het belangrijk is om ervoor te zorgen dat het doel haalbaar is.
Vragen om jezelf te stellen over de haalbaarheid van je SMART doel
Bedenk jezelf:
- Als er anderen zijn wiens hulp je nodig hebt om dit doel te bereiken: zijn zij bereid om je te helpen?
- Kan je dit doel zelf behalen?
- Heb je tijd om dit doel te behalen (of kan je er tijd voor maken)?
- Heb je de kennis en ervaring in huis om dit doel te behalen?
- Beschik je over de nodige materialen, budgetten of connecties om dit doel te behalen?
Bij mijn voorbeeld zou ik me kunnen afvragen of het haalbaar is dat ik elke dag vijf taken afrond. Wanneer ik weet dat ik over veel taken bijvoorbeeld 2 uur doe, dan is vijf taken afronden op een werkdag van 8 uur waarschijnlijk niet haalbaar. Ik zou mijn SMART doel voorbeeld daarom dus bij kunnen stellen naar 3 taken:
Ik wil op mijn werk een goede planning kunnen maken, met drie taken die ik steeds op dezelfde dag nog afrond, en dit minstens vijf dagen achter elkaar.
Pas nu ook jouw SMART doelen vanuit de zorg, werk, hbo studie of waar je ze dan ook voor stelt aan, zodat ze wat jou betreft haalbaar zijn!
Stap 4: Het SMART doel tijdgebonden maken
Het laatste SMART principe om je doel helemaal af te maken: de T van Tijdgebonden. Een tijdgebonden doel betekent dat je hebt bepaald wanneer het doel behaald zou moeten zijn. Je stelt dus een deadline. Wanneer moet het doel behaald zijn?
Zo’n deadline zorgt ervoor dat je ermee aan de slag moet gaan, want het doel moet op een bepaald moment behaald zijn. Zo voorkom je dat je het gaat uitstellen en dat je altijd openstaande doelen kunt hebben.
Bij mijn SMART doel voorbeeld zou ik bijvoorbeeld kunnen zeggen dat ik dit voor 1 november behaald wil hebben:
Ik wil voor 1 november op mijn werk een goede planning kunnen maken, met drie taken die ik steeds op dezelfde dag nog afrond, en dit minstens vijf dagen achter elkaar.
Je ziet ‘m al aankomen: maak nu ook jouw SMART doelen die je hebt bepaald vanuit de zorg, je werk of hbo studie, aan zodat ze tijdgebonden worden!
Meld je aan voor e-mails en ontvang gratis het werkblad SMART doelen stellen
Wil je aan de slag met SMART doelen formuleren en kun je nog meer hulp gebruiken? Met het gratis werkblad gaat dat nog net een stapje makkelijker. Meld je via het onderstaande formulier aan voor mijn e-mails en ontvang het werkblad SMART doelen stellen daar als gratis bonus bij:
Meld je aan voor mijn e-mails en krijg gratis toegang tot het werkblad SMART doelen stellen
Wil jij aan de slag met een doel stellen dat je ook écht gaat behalen? Meld je aan voor mijn e-mails en ontvang daarbij gratis toegang tot het werkblad SMART doelen stellen!
Plan je hele jaar aan de hand van SMART doelen
De techniek van SMART doelen formuleren helpt je om te bedenken wat je wilt bereiken, en op welke termijn. Maar daarmee heb je nog niet bepaald:
- Wat een goed SMART doel voor JOU is. Wat past het best bij jou, wat motiveert jou het meest?
- Hoe je dat SMART doel vervolgens kunt gaan bereiken. Hoe ga je van een doel naar concrete taken op je planning?
Het antwoord op deze vragen, samen met nog véél meer tips over het stellen van goede SMART doelen, vind je in de online cursus Gáán voor je doelen. Deze cursus helpt je ontdekken wat je écht graag wilt, daar een doel voor stellen waar je super enthousiast van word, en een plan maken om het ook te gaan behalen. Wil jij serieus aan de slag met doelen stellen, lees dan meer over Gáán voor je doelen:
Doran, G. T. (1981). There’s a S.M.A.R.T. Way to Write Management’s Goals and Objectives. Management Review, 70 (11), 35-36. (link)
Ik geef in het mbo o.a. les in methodisch werken, waarbij SMART ook in de lesstof naar voren komt. Nadeel vind ik dat je vaak onpraktische lange zinnen krijgt. Als mijn studenten doelen kunnen omschrijven die specifiek zijn, ben ik al tevreden. De meeste hbo’ers (waaronder ook docenten) kunnen ook niet eens een SMART doel omschrijven. ????
Wat leuk om te horen! Je krijgt inderdaad lange zinnen waardoor je niet snel ziet waar het om gaat. Ik denk ook dat het belangrijkste is dat je over alle vijf punten nadenkt wanneer je een doel stelt, of je ze nou uiteindelijk mee opschrijft of niet. Dus bijv.: Wat wil ik nou eigenlijk? Is dat haalbaar? En wanneer wil ik het dan? Etc. Dat vind ik in ieder geval heel waardevol!
Hi Linda! Ik start vanaf morgen aan mijn eerste baan en ik was op zoek naar manieren om hier meteen zo goed mogelijk aan de slag mee te gaan. Via via kwam ik op jouw blog en ben nu langzaamaan heel veel van je blogs aan het lezen. Ontzettend leuk en erg leerzaam, ik krijg er veel motivatie van en zin om aan de slag te gaan :) Dus ga vooral zo door!
Groetjes, een nieuwe fan!
Hoi Annemarie, bedankt voor je super leuke reactie! Wat leuk dat je zo enthousiast bent, veel leesplezier!! En heel veel succes met je baan, ik hoop dat je de tips kunt gebruiken :-)!
Wat handig dat je dit zo uitgebreid hebt beschreven! Ik ken de techniek al, maar vind het altijd lastig om het op persoonlijke doelen toe te passen. Dit helpt :)
Ah ja ik snap wel dat dat lastig kan zijn, ik moet mezelf er ook aan blijven herinneren. Ik hoop dat dit jou ook kan helpen! :-)
Ik lees overal smart doelen voor bij bedrijven, ik zou graag meer voorbeelden willen zien m.b.t. in de zorg werken. Is dat ook mogelijk?
Hoi Wendy, bedankt voor je reactie! Ik ben van mening dat je SMART doelen bijna overal voor kunt gebruiken. Het voorbeeld dat ik in dit artikel geef heeft dan ook te maken met een persoonlijk doel wat je stelt en niet een bedrijfsdoel. Zo kun je de stappen wat mij betreft ook prima voor de zorg gebruiken. Succes ermee!